رباتهای انساننما
در دنیای فناوری، رباتهایی که به انسان شباهت دارند، همواره توجه و واکنشهای متفاوتی را برمیانگیزند. در این مطلب به بررسی پدیدهای روانشناختی به نام «درهی وهمآور» پرداخته میشود؛ مفهومی که توضیح میدهد چرا رباتهایی که بیش از حد شبیه انسان هستند، ممکن است احساس ترس یا بیاعتمادی ایجاد کنند.
شرکت چینی Aheadform اخیراً از سر رباتی به نام Origin M1 رونمایی کرده که با حرکات چشم، پلک زدن و حالات چهرهای بسیار طبیعی، کاربران را در شبکههای اجتماعی شوکه کرده است. ویدئوی این ربات بیش از ۴۰۰ هزار بازدید داشته و بسیاری آن را «ترسناک» و «بیش از حد واقعی» توصیف کردهاند.
اصطلاح «درهی وهمآور» اولین بار توسط ماساهیرو موری، رباتساز ژاپنی، در سال ۱۹۷۰ مطرح شد. او توضیح داد که هرچه ظاهر رباتها به انسان نزدیکتر شود، تا زمانی که کاملاً شبیه انسان نشوند، احساس ناراحتی و بیاعتمادی در مخاطب ایجاد میشود.
نمونههایی از رباتهای انساننما که اخیراً معرفی شدهاند عبارتاند از:
- Optimus از شرکت تسلا که میتواند نوشیدنی سرو کند و کارهای سادهی کارخانهای انجام دهد.
- Helix از Figure AI که در نمایشها لباس تا میکند.
- G1 از Unitree که با قیمت پایین و حرکات چابک، توجه زیادی را جلب کرده است.
مطالعهای در دانشگاه Castilla-La Mancha اسپانیا نشان داد که رباتهایی با ویژگیهای انسانی متوسط مثل چهرهی کارتونی و صدای ساده، باعث افزایش اعتماد و راحتی کاربران میشوند. اما وقتی رباتها بیش از حد واقعی میشوند، احساس خطر و بیاعتمادی افزایش مییابد.
بازار جهانی رباتهای خدماتی تا سال ۲۰۳۲ به بیش از ۲۹۳ میلیارد دلار خواهد رسید. در آسیا و اروپا، رباتهایی مانند Bellabot و Servi در رستورانها مشغول سرو غذا هستند. اما پذیرش آنها به طراحی ظاهریشان بستگی دارد؛ ربات باید با سبک خدماتی مکان هماهنگ باشد.
گزارشی از MIT در سال ۲۰۱۵ نشان داد که انسانها در برابر رباتهایی که نام یا داستان دارند، کمتر تمایل به آسیب رساندن دارند. همچنین روانشناسان هشدار دادهاند که رباتهای بیشازحد انساننما ممکن است رشد شناختی کودکان را مختل کنند، زیرا آنها به راحتی با اشیای بیجان مانند خرس عروسکی ارتباط عاطفی برقرار میکنند.
محققان پیشنهاد میکنند که رباتها باید فقط به اندازهای انساننما باشند که حس اعتماد ایجاد کنند، نه اینکه کاملاً انسان به نظر برسند. موفقیت رباتهای آینده نه در شباهت کامل به انسان، بلکه در طراحی هوشمندانهای است که از «درهی وهمآور» عبور کند.
